Nut van biociden

In onze omgeving zijn biociden gewoonweg niet meer weg te denken door hun veelvoudige nut. Ze helpen de kwaliteit van het drinkwater te garanderen, sanitaire voorzieningen te reinigen en materialen en operatiekwartieren in ziekenhuizen te ontsmetten.

Verder kunnen de leefruimten worden beschermd tegen plagen van ongedierte en ziekten en kan men materialen en producten zoals verf en papier langer bewaren. Dit betekent minder verspilling en lagere kosten. Ook kunnen biociden helpen de levensduur van bepaalde materialen als hout, staal en papier te verlengen. Dit proces noemt men verduurzamen.

WAAR worden biociden gebruikt?

• in huis
• in de tuin
• in de voedingsindustrie
• in openbare ruimten
• in ziekenhuizen
• op plaatsen waar er met dieren wordt gewerkt
• in fabrieken en bedrijven
• …

WAARVOOR gebruikt men biociden?

• Om materialen, voorwerpen en lokalen te ontsmetten
• Om producten, voedingswaren en materialen zoals papier, verf, … langer te bewaren
• Om groenten, bloemen, planten, voedingswaren en materialen te beschermen tegen plagen, schimmels en insecten
• Om de levensduur van materialen zoals hout, ijzer, … te verlengen of te verduurzamen en om hen beter te beschermen tegen invloeden van buitenaf.

Ontsmetten

Tegenwoordig is onze levensverwachting 30 jaar hoger dan die van onze voorouders, wat onder meer te danken is aan biociden. Als ontsmettingsmiddelen kunnen ze letterlijk levensreddend zijn en worden ze gebruikt om bacteriën, virussen, schimmels en andere gevaarlijke micro-organismen te verdelgen. Ze voorkomen ziekten en voedselvergiftigingen en beletten de verspreiding van kruisinfecties in ziekenhuizen, operatiekwartieren, psychiatrische instellingen, rust- en verzorgingstehuizen en kinderopvang. Zo creëren ze een gezonde omgeving waar het overdragen van infecties tot een minimum wordt beperkt.

Medische instellingen en zorgcentra

Patiënten zijn meer dan gemiddeld kwetsbaar en ziekenhuizen zijn nu net de plaatsen waar mensen met infectieziekten en kwetsbare mensen dicht bij elkaar moeten verblijven. Zo kunnen er levensbedreigende situaties ontstaan, zoals bijvoorbeeld infecties met de ziekenhuisbacterie, en dan zijn aangepaste ontsmettingsmiddelen hoogstnoodzakelijk. Ze bieden patiënten, personeel en bezoekers van o.a. ziekenhuizen, woon-zorgcentra en kinderdagverblijven de noodzakelijke bescherming tegen besmetting. Het is in veel gevallen noodzakelijk dat alle materialen en oppervlakken waar patiënten, bewoners en medewerkers in zorgcentra mee in aanraking komen zorgvuldig worden ontsmet.

Tijdens de wereldwijde pandemie door COVID-19 is het belang van biociden en ontsmettende producten ook in het dagelijkse leven voor iedereen zeer duidelijk geworden.

Zwembaden

Zwembaden en spa’s zijn ideale voedingsbronnen voor micro-organismen. Zelfs kleine doseringen van biociden (1 tot 50 ppm) in een zwembad kunnen de filters zuiverder houden, het risico verminderen op oog-, oor- of huidinfecties en het water aantrekkelijker maken voor de zwemmers.

Voeding

Voedingsmiddelen zijn vaak aantrekkelijk voor micro-organismen als voedingsbodem. Aangezien er vaak een groot tijdsverschil kan bestaan tussen het moment van bereiding en het moment van consumptie, heeft een besmetting de kans gigantische proporties aan te nemen. Werkoppervlakken in de voedingsmiddelenindustrie moeten om deze reden regelmatig grondig gereinigd en gedesinfecteerd worden om besmetting tot het uiterste te beperken.

Veehouderij en uw lievelingsdier

Varkenspest, mond- en klauwzeer, blaasjesziekte, pseudovogelpest … Het zijn actuele voorbeelden van ziektes die de gezondheid van varkens, runderen, kippen etc. bedreigen. Deze worden makkelijk doorgegeven in stallen met kuikens of biggen. Deze bedrijven zijn vaak gelegen in een omgeving met tientallen soortgelijke bedrijven, waardoor risico op besmetting nog eens enorm vergroot. Veetransportwagens, hokken en stallen moeten daarom steeds na gebruik zorgvuldig worden gedesinfecteerd om te voorkomen dat de nieuwkomers worden besmet. Bij correct gebruik kan zo onnodig dierenleed worden voorkomen en economisch verlies enorm worden beperkt.

Drinkwater

Overal waar water kleine hoeveelheden voedingsstoffen (organisch materiaal) bevat, groeien schadelijke micro-organismen. Drinkwater is zo algemeen dat we nauwelijks nog stilstaan bij hoe belangrijk en onmisbaar het is.

Bewaren

Biociden hebben een hele ommekeer op de verbruikersmarkt teweeggebracht. Hun bewarende werking geeft een product een langere levensduur, in de winkel en thuis, wat minder verspilling en dus ook minder kosten betekent.

Meer en meer worden oplosmiddelen in producten vervangen door water, wat positief is voor het milieu. Een negatief effect hiervan is echter dat schoonmaakmiddelen, detergenten, cosmetica, verven, lijmen en mastieken bijvoorbeeld daardoor voldoende water en organische stoffen bevatten om de groei van schadelijke organismen te stimuleren. Deze groei kan heel uiteenlopende schadelijke effecten hebben. Conserveermiddelen of “in can”-biociden zijn dan ook een must om deze dagelijks gebruikte producten zo lang mogelijk kiemvrij te houden.

Houdbaarheid verf en lijmen

Micro-organismen kunnen verdikkers, die gebruikt worden om verven, lijmen, etc. thixotroop te maken, afbreken. Producten worden hierdoor onbruikbaar door het verdwijnen van hun intrinsieke eigenschappen zoals verf die te dun wordt of kleefstoffen die niet opstijven. Stinkende gassen die tijdens het metabolisme van sommige micro-organismen worden voortgebracht, kunnen zich in de lege ruimte boven het product opstapelen en schadelijk zijn voor de verbruiker die de verpakking opent of de inhoud gebruikt. Ook de verpakking zelf kan hierdoor gaan roesten of lekken. “Aspergillus niger” bijvoorbeeld is een zwarte schimmel die we kennen van zwarte voegen in sanitaire ruimtes, maar die ook witte verf onbruikbaar zou maken als er geen biocide aan was toegevoegd.

Aantasting van oppervlakken

De woekering van microben maakt goederen onaantrekkelijk. Het kan namelijk verkleuring, viscositeitsverlaging en fasescheiding (het uiteenvallen van een mengsel in verschillende lagen) veroorzaken. In de leder- en meubelindustrie kunnen microben ontsierende vlekken veroorzaken die de verkoopwaarde van eens handtas of schoenen sterk verminderen.
Ook folies en kunststoffen moeten worden beschermd, aangezien de woekering van algen en schimmels het oppervlak van geschilderd beton, douchegordijnen en luifels kunnen ontsieren. De verflagen barsten door de microben waardoor er vocht kan binnendringen en de ondergrond beschadigd wordt, in die mate dat structurele veranderingen moeten worden uitgevoerd.

Slijmvorming & toeslibben van leidingen

Bij sommige processen, vooral bij contact met olie en water, kan besmetting door microben afzettingen op materialen veroorzaken en leidingen verstoppen. Dit heeft onder andere een minder doeltreffende werking, energieverspilling, soms zelfs stillegging van het hele bedrijf en zware reparatiekosten als gevolg. Bovendien betekent besmetting van het materiaal ook nog eens een constante bedreiging voor de gezondheid van de arbeiders.

Papier

Om papier te vervaardigen is water nodig. Sinds biociden gebruikt worden om het water te ontsmetten ligt het verbruik van vers water 25 keer lager. Het water kan hergebruikt worden, er zijn minder onderbrekingen in de papierproductie die dure en nutteloze stilstand van de machines tot gevolg hebben, er zijn minder smeervlekken, minder corrosie en minder ontbinding van de vlokken waaruit het papier wordt vervaardigd.

Koeltorens

In en om ons huis kunnen we niet meer zonder elektriciteit. Een belangrijk onderdeel van elektriciteitscentrales is het koelwater-systeem. Ongeremde biologische groei kan corrosie veroorzaken, de warmteoverdracht verminderen en leiden tot moeizamer pompen. Dit heeft hoge kosten tot gevolg. Indien water met biociden wordt beschermd, kan het hercirculeren en hierdoor meermaals gebruikt worden.

Beschermen

Met behulp van biociden kunnen we onze en leefruimten beschermen tegen plagen, ongedierte en ziekten.

Insecten (muggen, vliegen, kakkerlakken, motten, …)

De meeste insecten en andere geleedpotigen zijn onschadelijk voor de mens en sommige zijn zelfs erg nuttig, denk maar aan de bijen en vele andere stuifmeelverspreiders. Er zijn echter ook insecten en mijten die mens en dier kunnen irriteren – letterlijk en figuurlijk- en zelfs ernstig ziek kunnen maken. Insecten zijn belangrijke overdragers, uitwendig en inwendig (vectoren), van micro-organismen die verschillende ziektes kunnen veroorzaken bij de mens, zijn huisdieren en zijn veestapel.

Als een vector en een ziekteverwekkend micro-organisme dat door de vector verspreid wordt, samen aanwezig zijn, kan dit gevaar opleveren. Zo worden sinds enkele jaren de gevreesde Aziatische tijgermuggen gevonden in de Benelux, maar zolang hier geen West Nile virus voorkomt is dat op zich geen probleem. Toch geeft men er de voorkeur aan exoten, en zeker potentiële vectoren, uit te roeien voor ze een plaag worden: met de opwarming van ons klimaat rukken tropische ziektes zoals West Nile bovendien ook op.

Vliegen en vooral huisvliegen zijn, via poten en uitwerpselen, verspreiders van allerlei schimmels, bacteriën, mijten en andere organismen. Ze zijn uit het oogpunt van de hygiëne absoluut te mijden in horeca, vee- en voedingsindustrie, hospitalen etc. Dat geldt ook voor kakkerlakken, exoten die zich sinds tientallen jaren hier in België gevestigd hebben. Sommige insecten en andere geleedpotigen zoals bedwantsen en teken zijn de laatste jaren aan een stevige opmars bezig. Bedwantsen brengen voor zover bekend geen ziektes over, maar zijn knap vervelend en een grote plaag in sommige steden in Europa. Teken brengen dan weer de ziekte van Lyme over.

Ook kleermotten zijn terug van weggeweest en brengen aanzienlijke schade toe.

Heel wat insecten en mijten kunnen ook onze voedingswaren aantasten wanneer we deze niet terdege bewaren en beschermen. De meeste kevers en motjes die onze voorraden bedreigen zijn subtropische soorten die zich aan het leven in onze verwarmde magazijnen en winkels hebben aangepast en zullen hier niet meer verdwijnen.

Veel van deze organismen kunnen door preventieve en fysische maatregelen voorkomen en ingeperkt worden. Anderen kunnen echter enkel met biociden – doelgerichte lokazen in zeer kleine hoeveelheden - bestreden worden bv. een kakkerlakkenplaag.

Warmbloedige plaagdieren

Ratten en muizen behoren tot het schadelijkste ongedierte dat in huis kan voorkomen en zijn verantwoordelijk voor de uitbraak van een aantal vrij recente pestepidemieën in Rusland, Brazilië en Saigon. Ratten worden altijd als de belangrijkste overdragers beschouwd en dragen hoofdzakelijk bacteriën en virussen over zoals TBC, paratyfus, salmonella, E. coli, de varkenspest etc. Een recente studie toonde aan dat 47% van de ratten in Amsterdam besmet zijn met de ziekte van Weil (de zogenaamde rattenziekte, leptospirose). Op 13 september 2015 werden nog drie renners van een country cross in Nijlen ernstig besmet door leptospirose.

Ook kunnen ratten en muizen dragers zijn van parasieten zoals vlooien, luizen, teken, wormen en mijten. Ze bevuilen door hun uitwerpselen apparatuur, meubels en tapijten en knagen aan menselijk voedsel, waardoor ook voedselvoorraden besmet raken en voedselvergiftiging kan ontstaan. Ze knagen verder ook aan hout, leidingen en elektriciteitskabels, waardoor schade kan ontstaan aan gebouwen en machines waardoor kortsluiting of zelfs brand kan ontstaan.

Het is dus noodzakelijk ratten en muizen te bestrijden. Door middel van netheid en hygiëne kan men ratten grotendeels uit het huis en de tuin houden. Maar aangezien bruine ratten zich veelal in rioleringen, in de buurt van afval en in de omgeving van stallen bevinden is het moeilijk ze onmiddellijk op te merken, laat staan te vinden. Indien ratten of hun nesten eenmaal in huis aanwezig zijn, moet men overgaan tot bestrijding. In dit geval is een rodenticide (rattengif) de enige afdoende oplossing, waarbij best een professionele, gespecialiseerde en erkende firma wordt ingeschakeld. Zij kunnen de grootte van de plaag ramen, de besmettingsbron opzoeken en de bestrijding met biociden hier optimaal aan aanpassen.

Belangrijk: De wetgeving geeft aan dat diegene die vaststelt dat er zich ratten bevinden op zijn goederen, onmiddellijk moet zorgen dat deze verdelgd worden, net omdat bruine en zwarte ratten aanzienlijke schade kunnen aanrichten en een gevaar voor de volksgezondheid betekenen.

Verduurzamen

Biociden zorgen ervoor dat de levensduur van bepaalde materialen wordt verlengd. Voor hout gebruikt in de bouw of verf aangebracht op scheepsrompen bijvoorbeeld is dit zelfs hoogstnoodzakelijk uit veiligheidsoverwegingen, maar ook economische redenen.

Ook “behandelde voorwerpen” bevinden zich voornamelijk in deze groep. In de loop der tijd gaan algen, mossen en allerlei andere begroeiingen zich vast zetten op constructiematerialen zoals o.a. terrassen, daken, muren, ramen etc. Door het gebruik van biociden kan men deze verwijderen en zelfs vermijden, waardoor de duurzaamheid enorm wordt verlengd.

Hout-verduurzaming beschermt bossen

Voor hout dat in de bouw wordt gebruikt, is een behandeling met biociden een noodzaak. Spinthout wordt bijvoorbeeld in constructies gebruikt, maar rot gemakkelijk aangezien het is opgebouwd uit lignine en cellulose. Deze verschaffen voedingsstoffen aan bacteriën, zwammen en houtboorders. De kans is dus reëel dat zo’n aantasting het gebouw kan doen instorten.

Uit esthetisch oogpunt zijn biociden eveneens aan te raden. Een verkleuring van pas gezaagd timmerhout, veroorzaakt door zwammen, kan het hout ontsieren of zelfs onbruikbaar maken. Dit kan voorkomen worden door het hout direct na het zagen in een biocideoplossing te dompelen.

Houtbescherming is dé duurzame en milieusparende oplossing.

• Houtbescherming draagt in belangrijke mate bij tot de conservering van de wereldbossen
• Hout in de bouw in België is jaarlijks goed voor een investering van 500 miljoen Euro
• Houtbescherming bespaart voor de Canadese economie jaarlijks 2 miljard dollar
• Houtbescherming in de VS bespaart jaarlijks een som geld equivalent aan de bouw van 750.000 nieuwe woningen

Aangroeiwerende middelen helpen het milieu

Verf aangebracht op oppervlakken van scheepsrompen en maritieme structuren die zich voortdurend onder de waterlijn bevinden (boorplatformen, pijpleidingen, enz.), bevatten biociden, anti-fouling, die gedurende een periode van 5 jaar een al te sterke aangroei van organismen voorkomen.

Onder water ontwikkelen zich snel lagen slijm. Eerst hebben deze een organische samenstelling, maar in enkele uren tijd worden ze gevolgd door de groei van bacteriën, diatomeeën en protozoa. Daarna komen de grotere organismen zoals zeepokken en zeewier. De scheepshuid is bijgevolg niet meer glad, waardoor de prestaties geweldig verminderen. Een amper 1 mm dikke laag kan de wrijving met 80% doen toenemen en de snelheid van het schip met 15% doen dalen. Het effect op het brandstofgebruik is dan ook enorm. Een zeer groot containerschip zou voor € 750.000 per jaar meer brandstof gebruiken. Dit extra brandstofverbruik vergroot ook de uitstoot van koolstofdioxide en zwaveldioxide naar de atmosfeer. Geen enkele behandeling of techniek zoals ultrageluid, warmte, UV-straling of elektrische stroom is zo doeltreffend als biociden in het beschermen van dergelijke materialen.